حال و روز تالاب سرخرود پس از چند هفته تنش ناشی از غیبت قوهای مهاجر حالا مدتی است که با بازگشت آن‌ها و افزایش تعدادشان آرام، اما پر سر و صداست. آرامش زمستانی تالاب سرخرود دقیقا در تضاد با مفهوم سکوت است. این تالاب در عمده روزهای پاییز و زمستان باید پر از فریاد و آواز قوهای مهاجری باشد که از زیستگاه‌های خود در سیبری برای زمستان‌گذرانی به مازندران و سرخرود می‌آیند. بنابراین آرامش زمستانی تالاب سرخرود با پرهیاهو بودن آن از صدای قوهای فریادکش مترادف است.
امسال مدتی پس از این که قوهای مهاجر در تالاب سرخرود فرود آمدند، به دلیل کمبود غذا به سمت دامگاه‌ها رفتند و همین موضوع نیز سبب خالی شدن تالاب از مهمانان زمستانی و از بین رفتن جذابیتش شده بود ؛ غیبتی چند هفته‌ای که با کشف ۲۴ قو در حیاط خانه یک شخص متخلف در زمینه قاچاق پرنده‌ها حساسیت‌برانگیز شد و در ادامه نیز با انتشار آگهی‌های فروش قوهای مهاجر در فضای مجازی و مطرح شدن احتمال کشتار قوها به صدر خبرهای محیط زیستی رسانه‌های فارسی‌زبان راه یافت ، اما مدتی بعد با رهاسازی قوهای کشف شده در تالاب سرخرود و تأمین غذای این پرنده‌ها به مرور قوها به زیستگاه امن خود برگشتند و زمستان‌گذرانی را در این تالاب ادامه دادند.
میزبانی قوها از پرنده‌نگرها
حالا چند هفته است که تعداد قوهای مهاجر باز هم افزایش یافته و به گفته محیطبانان به بیش از دو هزار بال رسیده است. همین افزایش تعداد قوها نیز حال و هوای تالاب سرخرود را جذاب و دیدنی کرده و پای خانواده‌ها و مسافران و طبیعت‌دوستان را بار دیگر به روستای وزرامحله و تالاب سرخرود کشانده است.
عصر پنجشنبه ۲۳ دی نیز تالاب سرخرود میزبان تعداد زیادی از علاقه‌مندان به طبیعت و پرندگان بود. تعدد خودروهای پارک شده در دو طرف خیابانی که به ورودی تالاب منتهی می‌شود نشان می‌داد که تعداد قابل توجهی مسافر و طبیعت‌دوست به تالاب سرخرود رفته‌اند.
به روال مرسوم ورود خودروها به محدوده تالاب ممنوع است و پرنده‌نگرها باید برای تماشای قوها مسیری حدودا ۳۰۰ متری را طی کنند و به نزدیک‌ترین نقطه تا این پرنده‌ها برسند. در مسیر هم دسته‌های پرندگان پرورش یافته توسط بومیان اعم از مرغ و غاز و اردک را می‌توان دید که هرچند مهاجر نیستند، اما برای مسافران و بویژه کودکان جاذبه‌های خوب و در دسترسی محسوب می‌شوند.
پرنده‌نگری رایگان!
مسافران برای ورود به محدوده تالاب هیچ هزینه‌ای نمی‌پردازند. در واقع مبلغی برای ورود به این محدوده دریافت نمی‌شود و این موضوع هر چند که خوشایند بسیاری از مسافران است، اما از نگاه عده‌ای دیگر هدر دادن فرصت درآمدی برای تالاب به منظور تأمین غذای قوها محسوب می‌شود. پرداخت مبلغی به عنوان ورودی یک امر مرسوم در همه کشورها بویژه برای بازدید از اکوپارک‌ها و جاذبه‌های طبیعی منحصربه‌فرد محسوب می‌شود و طبیعتا تنها زیستگاه گروهیِ قوهای مهاجر ایران، ویژگی لازم برای پرداخت ورودی دست‌کم با قیمتی ارزان را دارد.
بنا بر اظهارات برخی از کارکنان اداره کل حفاظت محیط زیست، این دستگاه مجاز به کسب درآمد از عرصه‌های حفاظت شده نیست ، اما شاید با ساماندهی سمن‌ها و هدایت منابع درآمدی کسب شده از راه بلیت‌فروشی بتوان این مشکل را برطرف کرد و از فرصت درآمدی موجود به سود قوها و تالاب بهره گرفت.
صدای قوها را از همان ورودی تالاب می‌توان شنید. تعدادی از قوها را نیز از دور می‌توان در حال پرواز دید که گشتی روی تالاب می‌زنند و دوباره بین سایر قوها فرود می‌آیند. تعدادی از بانوان اهل روستای وزرامحله نیز محصولاتی مانند ترشی‌جات و صنایع دستی و بافتنی‌های خود را در دو طرف مسیر ورودی تالاب پهن کرده‌اند و مشغول کسب درآمد از حضور پرنده‌نگرها هستند ؛ اتفاقی که می‌تواند به لطف حضور پرنده‌ها با کمی برنامه‌ریزی بیشتر و بهتر رقم بخورد و سود بیشتری را عاید جامعه بومی کند. به اعتقاد کارشناسان تنها راه حل منطقی مبارزه با شکار در این منطقه، منتفع شدن جامعه بومی از حضور پرندگان به واسطه جذب گردشگر است و این روند فعلا به صورت خودکار در حال شکل گرفتن است.
افزایش حضور گردشگران
محیطبان‌ها و فعالان محیط زیستی حاضر در تالاب سرخرود می‌گویند طی چند هفته اخیر با افزایش تعداد قوها، استقبال مردم از حضور در این تالاب نیز بیشتر شده است. قهرمان اسماعیلی محیطبان تالاب سرخرود است که از حضور مردم و خانواده‌ها در تالاب اظهار خرسندی می‌کند.
او به خبرنگار ایرنا می‌گوید: خوشبختانه پس از چند هفته پرتنش شرایط آرام و مناسبی را در تالاب شاهد هستیم. تعداد مسافران بیشتر شده و این همان چیزی است که به ما در حفاظت از پرندگان کمک می‌کند. چون هر چه میل به پرنده‌نگری در جامعه بیشتر شود و حساسیت جامعه نسبت به این جانواران باارزش افزایش یابد، عرصه برای متخلفان تنگ‌تر خواهد شد.
وی می‌افزاید: افرادی که برای پرنده‌نگری می‌آیند معمولا همکاری خوبی با ما دارند و سعی می‌کنند آرامش قوها را بر هم نزنند. ما هم سعی می‌کنیم به پرسش‌های بازدیدکنندگان تا حد امکان و توان‌مان پاسخ دهیم و نکاتی هم اگر باید رعایت شود و نیاز به تذکر بود بیان کنیم. تعدادی از فعالان محیط زیست هم در تالاب حضور می‌یابند و در این زمینه کمک می‌کنند.
این محیطبان درباره تعداد قوهای حاضر در تالاب سرخرود اظهار می‌کند: در حال حاضر حدود دو هزار و ۵۰۰ بال قو در تالاب سرخرود مشغول زمستان‌گذرانی هستند. احتمال این که تعداد قوها افزایش یابد نیز وجود دارد ، اما در صورتی که شاهد افزایش سرمای هوا باشیم چنین اتفاقی رخ می‌دهد.
اسماعیلی می‌گوید: همکاران‌مان در گیلان می‌گویند دسته‌هایی از قوها مدتی است که در مناطقی از این استان فرود آمده‌اند و به دلیل مساعد بودن شرایط جوی همان‌جا ماندند. ممکن است این قوها با سردتر شدن هوا به مازندران بیایند. برخی سال‌ها تعداد قوهای تالاب سرخرود به بیش از پنج هزار بال و حتی تا حدود ۱۲ هزار هم رسیده بود.
محیطبان تالاب سرخرود حضور مردم در تالاب را دلگرم‌کننده می‌داند و تصریح می‌کند: وقتی جامعه نسبت به این زیستگاه‌ها و پرندگان و جانواران حساسیت و علاقه بیشتری نشان دهد، شرایط برای حفاظت از آن‌ها هموارتر می‌شود. خوشبختانه این استقبال رو به افزایش است. در روزهای پایان هفته جمعیت بازدیدکنندگان بین دو تا سه هزار نفر است و در تعطیلات هم به پنج هزار نفر می‌رسد.
جای خالی زیرساخت‌های پرنده‌نگری
هرچند که استقبال طبیعت‌دوستان از تماشای قوهای مهاجر در سرخرود طی این روزها مناسب است، اما جای خالی برخی زیرساخت‌ها و فضاهای مختص پرنده‌نگری هنوز مشاهده می‌شود. این موضوع را «ندا رحیمی» یکی از مسافران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا تأیید می‌کند و می‌گوید: معمولا در سایت‌های پرنده‌نگری فضاهایی را تعبیه می‌کنند یا دوربین‌هایی را قرار می‌دهند که گردشگران بتوانند با آن دوربین‌ها پرندگان را بهتر ببینند. مستقر کردن چند دوربین شکاری مناسب برای تماشای قوها یکی از این موارد است که می‌تواند گردشگران را بیشتر جذب کند.
«مرتضی بهزادی» یکی دیگر از گردشگران نیز نبود تابلوهای راهنما برای معرفی پرنده‌های موجود در این تالاب را یکی از ضعف‌های موجود می‌داند و اظهار می‌کند: مسیر ورودی تالاب برای نصب تابلوهای راهنما از تصویر و مشخصات پرندگان موقعیت مناسبی دارد ، اما از این فضا استفاده نشده است. در حالی که اجرای این کار هزینه چندانی هم ندارد. حتی می‌توان تابلوها را به صورت قابل جابه‌جایی طراحی کرد که در صورت لزوم جمع‌آوری شود.
برخی گردشگران نیز از متفاوت بودن تجربه پرنده‌نگری سخن می‌گویند. موژان جمشیدی یکی از همین گردشگران است که به اثرگذاری ناخودآگاه پرنده‌نگری بر رعایت مسائل محیط زیستی در افراد اشاره می‌کند و می‌گوید: معمولا افرادی که برای پرنده‌نگری وارد چنین منطقه‌ای می‌شوند دقت می‌کنند که زباله‌ای در طبیعت نریزند، یا با حیوانات رفتار مناسبی داشته باشند. این رفتارها حاصل جاذبه‌ای مانند پرنده‌نگری است که بویژه بر ترویج فرهنگ محیط زیستی در کودکان تأثیر زیادی می‌گذارد.
تالاب سرخرود این روزها به طور همزمان میزبان قوهای مهاجر و پرنده‌نگرهاست ؛ میزبانی جذابی که هم به پرنده‌ها آسیبی نمی‌رساند، هم برای گردشگران تجربه‌ای متفاوت و زیباست و هم به جامعه بومی سود می‌رساند. فرآیندی که در صورت تقویت و حمایت می‌تواند معضل شکار را در منطقه مدیریت و برطرف کند.
- نویسنده : شقایق نائیجیان
- منبع خبر : ایرنا
