جمله «یکی کمه، دو تا زیاده» را زیاد شنیدیم آن هم از زبان جوانانی که دوست ندارند تک‌فرزند باشند اما مشکلات و تغییر سبک زندگی و از همه مهم‌تر فرزند سالاری و چشم‌وهم‌چشمی‌ها را که می‌بینند گویی نمی‌‌توانند با خود کنار بیایند.
*نگرانی پدر و مادرهای دیروز
تمایل به نداشتن فرزند یا نهایت یک فرزند مخاطراتی به همراه دارد، این نگرانی را بیشتر می‌توانیم از چهره نگران پدران و مادرانی که فرزندشان ازدواج کردند و باید اقدام به بچه‌دار شدن کنند، ببینیم برای همین به سراغ خانم حدود ۶۰ سالهای رفتیم که خود چهار فرزند دارد و همه فرزندانش ازدواج کردند ولی همچنان چشم‌انتظار به دنیا آمدن نوه‌هایش است، در گفت‌وگو با فارس می گوید: دو نوه دارم و فرزندان دیگرم باوجود اینکه بیشتر ۷ سال ازدواج کردند فرزندی ندارند و فکر هم نمی‌کنم به این زودی‌ها صاحب فرزند شوند که اشتباه است.
*مشکلات باید مرتفع شود
به سراغ جوان حدود ۳۵ سالهای رفتم و از او درباره ازدواجش می‌پرسم، می‌گوید: حدود ۱۰ سال از ازدواجم می‌گذرد و فرزندی ندارم؛ از او درباره دلایل اینکه فرزندی ندارد می‌پرسم، اضافه می‌کند: فعلا نه خانه‌ای دارم و نه درآمد خوبی که این خود مشکلاتی را به همراه دارد و دست اندرکاران و مجلس می توانند کمک کنند تا جلوی تبعات این امر گرفته شود.
*بچه روزی خود را می آورد
وقتی به سراغ مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های‌مان می‌رویم می‌گویند، بچه روزی خود دارد و تا قبل از بچه هیچ نداشتیم با آمدن هر بچه گویی روزی ما بیشتر شد و توانستیم از پس هزینه‌ها برآییم اما نسل جوان گویی نگرانی زیادی دارند که باید فرهنگ سازی شود.
سوالاتم را ادامه می‌دهم ولی بیشترین علل تورم، نداشتن مسکن و برخی راحتی را مطرح می‌کنند برخی در مقابل عکس‌العمل نشان می‌دهند و می‌گویند این موضوعی شخصی است.
در حالی برخی زوج‌ها حتی از جواب دادن به سوال فرزندآوری طفره می‌روند که بخش دیگری از مردم استان امید به حل مشکلات اقتصادی و تسهیل روند فرزندآوری دارند.
* مشکل چیست؟
به خانم شاغلی می‌رسم گویا از سرکار برمی‌گردد خستگی از چهره‌اش می‌بارد، می‌گوید دو دختر دارم یکی دانشجو و دیگری دبیرستانی است؛ ولی به هر حال در شرایط فعلی فرزند مشکلات خود را دارد که مسولان باید تلاش کنند تا موانع رفع شود.
این موضوع روایت خیلی‌ها است که باتوجه به وضعیت امروز در خصوص مسائل اقتصادی و رسیدگی به امورات فرزند،آن را فراتر از توان‌شان تصور می کنند.
* یاد حسرت هایی که گذشت
خانمی دیگر نگاهم را با خود جلب می‌کند، وقتی مقابلش می‌روم و از او درباره فرزندانش می‌پرسم، با وجود اینکه خیلی عجله دارد ولی دلش می‌خواهد صحبت کند و اینگونه شروع می‌کند؛ بعد از ۱۸ سال صاحب فرزند شدم، خدا به من یک پسر داد، سال بعد یک دختر و دو سال یک دختر دیگر که اصلا فکرش را نمی‌کردیم صاحب فرزند شویم.
این خانم ۴۵ ساله اضافه می‌کند: خدا را هر لحظه شکر می‌کنم که مادر شدم ؛ گاهی اوقات به ذهنم خطور می کند که ای کاش یک فرزند داشتم ولی یاد روزهایی که در حسرت فرزند بودم می‌افتم و از گفته خود پشیمان می‌شوم.
*تک فرزندی معضل جامعه امروز
مادر تک فرزند دیگر در گفت‌وگو با فارس اظهار می‌کند: هر چند داشتن فرزندان بیشتر آرزوی خیلی هاست اما متاسفانه خیلی ها فکر می کنند همین که بتوان به نیازهای تک فرزندشان رسیدگی کرده و او را بی‌نیاز کنیم، شاهکار کرده‌ایم که البته اشتباه بزرگی است و مسولان هر چه زودتر باید برای جوانی جمعیت و فرزندآوری تشویق هایی را در نظر بگیرند.
وی با اشاره جو روانی حاکم بر جامعه ناشی از تهاجم فرهنگی، تاکید می‌کند: زندگی در دو دهه گذشته تفاوت زیادی با قبل کرده است، امروز شاهد چشم هم چشمی‌هایی هستیم که تیروترکش‌هایش به همه می‌رسد؛ در حالی که در دوران کودکی ما دهه شصتی‌ها از این خبرها نبود.
این مادر ادامه می‌دهد: در گذشته ما ۶ فرزند در کنار پدرومادر به یک آب نبات ساده دلخوش بودیم که آن هم گاهی برای‌مان می‌خریدند و شاید چوبش به من می‌رسید، اما امروز هر چقدر هم که برای فرزندان خرید می‌کنیم باز قانع نیستند.
* مشکلی به نام پیری در کمین کشور
تک تک این دلایل نظرات شخصی افراد است که مطمئنا شرایط شخصی و زندگی خود را می‌بیند و با حساب سرانگشتی برای خود و آینده تصمیم می‌گیرند؛ شاید دلایل‌شان از نظر خودشان قابل قبول باشداما از لحاظ اجتماعی مشکلات بسیاری درپی خواهد داشت و ما هنوز به عمق فاجعه پی نبردیم که در آینده چه مسائلی دامن‌گیرمان خواهد شد.
براساس نظر کارشناسان و جامعه‌شناسان پدیده سالمندی یا پیری جمعیت به عینه ملموس و نگران‌کننده استتا جایی که نسبت افراد سالمند در جمعیت افزایش یافته و نسبت افراد جوان کاهش می‌یابد. باتوجه به اهمیت موضوع توجه جدی‌تری را می‌طلبد تا در سالهای آتی دچار آسیب‌های جدی‌تر و بیش‌ازپیش نشویم.
* فرزند کمتر ـ زندگی بهتر شعاری مخرب
طی سالهای اخیر سبک فرزند کمتر ـ زندگی بهتر نیز تاثیرات منفی خود را به همراه داشته که در این میان با تک فرزندهایی مواجه هستیم که خانواده‌ها باید به تمام خواسته‌های آنان تن در دهند که آسیب های منفی خود را به عینه داشته است.
* کاهش ازدواج درست یا غلط؟
حجت‌الاسلام محمدصادق اکبری رئیس کل دادگستری مازندران در این‌باره با ابراز تاسف از افزایش آمار برخی آسیب‌های اجتماعی در چند سال اخیر، اظهار می‌کند: از سال ۱۳۹۰ تاکنون شاهد کاهش ازدواج در استان بودیم و باید در جهت رفع این آسیب که موجب تشکیل بسیاری از پرونده‌ها و تحمیل هزینه سنگین به مردم و دولت می‌شود، برنامه‌ریزی و اقدام موثر صورت گیرد.
وی افزود: همه دستگاه‌های مرتبط اعم از بهزیستی، آموزش وپرورش، ورزش وجوانان، معاونت اجتماعی استانداری و سایر باید پای کار بیایند و با برنامه‌های جامع عملیاتی از فرصت‌ها استفاده کرده و نسبت به کاهش آسیب‌های اجتماعی اقدام عاجل کنند.
رئیس کل دادگستری مازندران بیان می‌کند: خانه، مدرسه و جامعه سه ضلع اصلی فرآیند آموزش و پرورش بوده که همکاری این سه نهاد در تعلیم و تربیت نسل آینده،پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی،جلوگیری از فرهنگ‌سازی برخی انحرافات اجتماعی و کم ارزش کردن نهاد خانواده بسیار لازم و ضروری است.
* بحران جمعیت
سمیه قاسمی طوسی مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، می‌گوید: براساس گزارش توسعه انسانی سازمان ملل، جمعیت ایران در سال ۲۰۱۲ بیش از ۷۵ میلیون نفر بوده و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۳۰ به بیش از ۸۴ میلیون نفر برسد.
کاهش نرخ رشد جمعیت به ۲.۱ درصد در سرشماری ۱۳۹۵ و پیش‌بینی گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد مبنی بر کاهش متوسط رشد جمعیت در ایران، نشانگر روند نسبتاً سریع، سالمند شدن جمعیت کشور است که اگر همین روند کاهش باروری ادامه یابد، براساس پیش‌بینی سال ۲۰۱۰ سازمان ملل متحد، در ایران حدود سال ۱۴۳۰ با یک بحران جمعیتی مواجه خواهیم بود؛ به این معنا که هم رشد جمعیت ما منفی و هم شمار جمعیت سالخورده‌مان بیشتر می‌شود که روشن است از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و… برای کشور خوب نیست.
وی اضافه می‌کند: کاهش جمعیت و افزایش سالخوردگان تبعات جبران ناپذیری از جمله کمبود شدید نیروی کار و به خطر افتادن امنیت کشور و نیز مشکلات درمانی و بهداشتی را به دنبال خواهد داشت.
*سقوط نرخ جانشینی جمعیت
همچنین برآورد جدید درباره نرخ رشد و نحوه رشد جمعیت استان از تغییر معنادار وزن گروه سنی جمعیت جوان در ترکیب جمعیتی استان حکایت دارد؛ زیرا سرعت رشد جمعیت به دلیل «سقوط نرخ جانشینی جمعیت ناشی از افت زاد و ولد» کندتر شده است.
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران بیان می‌کند: در حال حاضر سهم جمعیت جوان از یک سوم کل جمعیت در نیمه دهه ۸۰ به یک پنجم کاهش پیدا کرده و سهم جمعیت سالخورده دو برابر شده و به ۱۰ درصد رسیده است و همچنین برآوردها رشد تندتر جمعیت سالخورده طی دهه پیش‌رو را نشان می‌دهد که این وضعیت بیانگر ورود به «فاز پیری و افزایش » است که بی‌شک بر آینده اجتماعی و اقتصادی استان تاثیرگذار خواهد بود.
این مسوول تصریح می‌کند: بررسی روند تعدادی از نماگرهای سالمندی جمعیت استان طی دهه‌های اخیر، حاکی از تغییر ساختار جمعیت استان بوده و شاخص‌های سالمندی استان مازندران در تمامی موارد از میانگین سالمندی کشور بیشتر است .
*دلایل کاهش زاد و ولد در مازندران
بالا رفتن میانگین سن ازدواج، پائین بودن نرخ باروری، افزایش زوج‌های نابارور و هزینه بالای درمان ناباروری، مشکلات معیشتی افزایش سالمندی، مهاجرت نیروی جوان و تحصیل‌کرده برای کسب اشتغال پایدار، سبک زندگی مصرفی و افزایش نرخ بیکاری از دلایل کاهش زاد و ولد محسوب می‌شود.
قاسمی طوسی تصریح می‌کند: برنامه‌های تشویقی برای افزایش زاد و ولد برگرفته از قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده نیز شامل تحت پوشش بیمه‌ای قرارگرفتن درمان زوج‌های نابارور، حمایت از شرکت دانش‌بنیان تولید اقلام و تجهیزات درمان ناباروری، تحت پوشش کامل قراردادن تمامی مادران در دوران بارداری و شیردهی تا پایان ۵ سالگی کودکان براساس آزمون وسع، تسهیلات قرض‌الحسنه برای تولد فرزند اول تا پنجم و بالاتر به ترتیب از ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومان با تنفس شش ماه، مرخصی زایمان ۱۲ ماه کامل برای مادران باردار دارای ۲ قلو و بیشتر، افزایش سنوات خدمت به میزان یک سال به ازای هر فرزند پس از تولد فرزند سوم تا پنجم، افزایش سوابق بیمه بیمه گذار زنان خانه دار روستایی و عشایری با تولدفرزند چهارم و پنجم به ازاء هر فرزند ۲سال است.
وی تاکید می کند: همچنین افزایش محدوده سنی در استخدام جدید به ازای تاهل و برای هر فرزند از یک تا ۵ سال، فروش بدون نوبت و بدون قرعه‌کشی خودروی ایرانی به قیمت کارخانه پس از تولد فرزند دوم به بعد به مادران،تامین فضای مناسب رفع نیاز نوزاد، کودک و مادر باردار جهت استراحت، شیردهی و نگهداری کودک در تمامی اماکن عمومی و دستگاه‌ها، مرخصی یک و نیم سال تحصیلی بدون احتساب در سنوات برای مادر باردار دانشجو یا طلبه، موافقت با کاهش نوبت کاری شب مادر ان دانشجو دارای فرزند زیر ۲ سال اختیاری بودن شیفت شب برای مادران باردار و دارای فرزند شیرخوار تا ۲ سال و برای پدر تا یک ماهگی فرزند به جز در بخش خصوصی و اضافه کردن محتوای آموزشی در کتب درسی در راستای بندهای سیاست‌های کلی جمعیت و خانواده از دیگر برنامه‌ها است.
*ضرورت فرهنگ‌سازی درباره پیامدهای منفی کاهش جمعیت
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران با تاکید بر تبیین پیامدهای منفی کاهش جمعیت و افزایش سالمندی در آینده کشور از طریق تمامی رسانه‌های حقیقی و مجازی، خاطرنشان می‌کند: فرهنگ‌سازی برای افزایش ازدواج و حمایت از جوانانی که در سن ازدواج هستند زمینه برای اشتغال، ساخت مسکن با قیمت مناسب فراهم شده و به کاهش هزینه‌های ازدواج از طریق پرداخت یارانه کمک شود.
وی تاکید کرد: اجرای سیاست‌های حمایتی برای زوجینی که در سالهای اول زندگی مشترک صاحب فرزند می‌شوند و نیز برای زوجینی که در اسرع وقت فرزند دوم و سوم را به دنیا می‌آورند، اجرای قانون در راستای حمایت مالی از زوجین نابارور در اسرع وقت، کاهش هزینه‌های دوران بارداری، امکان زایمان زنان (طبیعی و سزارین )رایگان در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی دارای امکانات مناسب، راه‌اندازی مهدهای کودک در نهادهایی که زنان مشغول کار هستند و رفع نگرانی زنان بابت از دست دادن شغل خود به دلیل زایمان و نگهداری از فرزند در بخش‌های خصوصی نیز ازجمله راهکارهای افزایش ازدواج باشد.
این مسؤول یادآور می‌شود: برخورد کارفرمایان بخش غیردولتی درخصوص سیاست‌های جمعیتی ممکن است موجب کاهش فرصت‌های شغلی زنان در بخش غیردولتی شود، چرا که کارفرما ترجیح می‌دهد کارمند زن را استخدام نکند تا هزینه‌های بیشتری بر او تحمیل نشود که این شرایط خود مانع از افزایش جمعیت می‌شود و در این زمینه دولت می‌تواند با اعمال سیاست‌های تشویقی مانند کاهش درصدی از مالیات در صورت استخدام تعدادی کارمند و کارگر زن، کارفرمایان بخش غیر دولتی را به استخدام زنان ترغیب کند.
وی گفت: نقش رسانه‌ها در افزایش جمعیت بسیار مهم بوده است؛ به‌طوری‌که بیان علمی معضلات کاهش جمعیت و تاثیر آن در آینده کشور را از طریق ساخت فیلم، کلیپ، انیمیشن و گفتگوهای تخصصی، بیان احساس نیاز به داشتن بستگان نسبی مانند عمو، دایی، خاله و عمه و نیز کارکردهای بسیار مهم خویشاوندان برای رشد روحی و عاطفی فرزندان یک خانواده، بیان آثار و پیامدهای نامطلوب پیر شدن جمعیت بیان ضرورت وجود ارتباط خویشاوندی برای رشد عاطفی، بیان جایگاه و نقش تعدد فرزندان در جامعه پذیری و توانمند شدن آنها برای مقابله با مسائل و مشکلات و ارائه مطالبی در راستای آثار و پیامدهای تنها شدن پدر و مادر در پیری و بررسی مسائل و مشکلات خانوادگی در اجتماعات غربی که دچار کاهش یا رشد منفی جمعیت شدند، می‌تواند اثرگذار باشد.
* توقف کاهش نرخ رشد جمعیت
مجتبی فاطمی مدیرکل ثبت احوال مازندران درباره وضعیت ولادت در مازندران در گفت‌وگویی با بیان اینکه در سال قبل ۳۰ هزار و ۲۰۳ نوزاد به دنیا آمدند، اظهار می‌کند: پس از چندسال نرخ رشد جمعیت در استان پنج دهم درصد رشد یافت و کاهش نرخ متوقف شده است.
وی می‌گوید: در فروردین ماه سال جاری نیز ۲ هزار و ۳۷۳ نوزاد متولد شدند که نسبت به سال قبل رشد را شاهد هستیم.در مقابل این آمار که حاکی از رشد چند دهم درصدی تولد در مازندران نگرانی‌ها بیشتر شده و همین موضوع ضرورت تدبیر جدی در این زمینه را بیشتر می‌کند.
* تشکیل قرارگاه تعالی سلامت و جوانی جمعیت
فرهاد غلامی سرپرست دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در این‌باره با بیان اینکه رشد جمعیت در استان مازندران به کمتر از ۱.۱ کاهش یافته است، می‌گوید: استان مازندران کمترین باروری در کشور داشته است.
در مازندران جمعیت نسبت به نرم کشوری ۱۵ سال پیرتر شده است و با مهاجرت‌ها در ۳۵ سال آینده جمعیت به نصف کاهش پیدا کرده و بیش از ۳۰ درصد جمعیت مازندران پیر خواهد شد که نسبت به میزان‌کشوری بیشتر است.
*نکا دیرتر پیر می‌شود
عباس علی‌پور معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در این‌باره بیان می‌کند: ایران در بین کشورهای منطقه پایین ترین زادو ولد و مازندران در بین استان های کشور پایین ترین زاد و ولد را دارد.
شهرستان نکا در بین شهرهای استان بیشترین و کلاردشت و رامسر کمترین زاد و ولد را دارد.
معاون دانشگاه علوم پزشکی مازندران هشدار می‌دهد: متاسفانه در استان مازندران با همین شرایط در ۳۵ تا ۴۰ سال دیگر جمعیت به نصف کاهش خواهد یافت و در سال ۲۰۴۰ حدود ۲۵ درصد جمعیت مازندران ۶۵ سال به بالا خواهد بود.
معاون دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اعلام اینکه پنجره جمعیتی فرصتی است که نسبت جمعیتی هر منطقه و در ورای آن فرصت جبران و رشد جمعیت را نشان می‌دهد، افزود: اکنون دو سوم جمعیت مازندران بین ۱۵ تا ۶۵ سال سن دارند و در واقع جمعیت استان هنوز پیر نشده است؛ ولی باید این فرصت را غنیمت شمرد و با اجرای طرح تشویقی برای ازدواج جوانان و فرزندآوری، نرخ رشد جمعیت را افزایش داد و جلوی پیری جمعیتی را گرفت.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: با بررسی روندهای آماری می‌توان نتیجه گرفت که هنوز ۲۵ سال تا بسته شدن پنجره جمعیتی در مازندران فرصت داریم و اگر این زمان را هم از دست بدهیم چالش سالمندتر شدن استان حتمی است.
به گزارش فارس، آژیر خطر (انفجار سالمندی جمعیت) در مازندران بیش از گذشته به صدا درآمده است و برای رویارویی با پیامد‌ها و بحران ناشی از آن باید به تقویت نرخ رشد جمعیت توجه کنیم؛ در غیر این صورت باید شاهد حرکت پرشتاب‌تر قطار سالمندی بر ریل‌های جمعیت باشیم!!
- نویسنده : سید مهرداد محمدیان
- منبع خبر : خبرگزاری فارس
