کلاف سردرگم آلودگی نهر تجرود؛ پساب صنعتی یا فاضلاب خانگی

به گزارش ایرنا ، قضیه آلودگی نهر « تجرود » از حدود دو هفته پیش با پخش کلیپ یک سخنرانی امام جمعه شهرستان محمودآباد در فضای مجازی به موضوع مهم تبدیل شد. حجت الاسلام سیداحمد جباری در این کلیپ انگشت اشاره را به سمت شرکت لبنی کاله مستقر در آمل نشانه می رود و از مسوولان مازندران می خواهد که مشکل آلودگی پساب این نهر را که به کشاورزی و سلامت مردم این شهرستان آسیب می رساند ، حل کنند.

این اظهارات امام جمعه محمودآباد مورد توجه بسیاری در فضای مجازی و رسمی قرار گرفت و مشخص شد که مشکل آلودگی نهر تنها مربوط به هفته های اخیر نبوده و از مدت ها پیش وجود داشته است.

مسئولان محیط‌زیست محمودآباد هم این مشکل را مسبوق به سابقه می دانند و می گویند که اصل مشکل از حدود ۲ ماه پیش آغاز شد به گونه ای که میزان آلودگی آب بعضی از نهرهایی را که با گذر از آمل به محمودآباد می رسند ، به رنگ سیاه درآورده است.

اغلب مردم منطقه مدعی هستند که مسبب آلودگی نهر تجرود پساب شرکت لبنی کاله است ، ادعایی که مسوولان محیط زیست محمود آباد هم آن را تایید می کنند و می گویند که طبق بررسی های کارشناسی این نهاد مشخص شد به علت افزایش ظرفیت خط تولید شرکت کاله ، سیستم تصفیه خانه آنها جوابگو نبوده که منجر به رهاسازی پساب تصفیه نشده به نهرهای منطقه شده است.

محیط زیست محمود آباد حتی در باره آلوده سازی نهر تجرود با پساب این کارخانه به دادستانی شکایت برده است و خواستار الزام مدیران کارخانه نسبت به رفع مشکل سیستم تصفیه خانه شده است.

نهر تجرود یکی از شعبه ای رودخانه هراز است .  این نهر ۳۰ کیلومتر طول دارد و با گذر از ۲۵ روستای شهرستان آمل و محمودآباد از جمله روستاهای آزادمون، یوسف آباد، حسین آباد، تجکنار و اهلم و بسیاری دیگر سرانجام به دریای خزر می ریزد. البته این نهر منشا آبدهی بیش از چهار هزار هکتار اراضی کشاورزی شالیزاری و چند قطعه آببندان و همچنین استخر پرورش ماهی است و جمعیتی حدود ۲۰ هزار نفری در مجاورت آن زندگی می کنند.

آلودگی کاله از زبان اهالی 

کشاورزان و دهیاران برخی از روستاهای مسیر نهر تجرود هم در نامه ای خطاب به مسئولان استانی و کشوری خواستار برطرف شدن ورود فاضلاب شرکت کاله به رودخانه تجرود شدند. در متن این نامه که نسخه ای از آن در اختیار خبرنگار ایرنا قرار گرفت ، آمده است : شرکت لبنی کاله پسماند صنعتی و پساب شیمیایی آلوده حاصل از فعالیت شرکت خود را که حاوی انگل های بیماری زا زیست محیطی است به جای تصفیه، بدون هیچ گونه فیلتر مناسبی وارد رودخانه تجرود شعبه آبریز هزار آمل می کند.

نویسندگان این شکوایه مدعی شدند که پسماند و پساب کارخانه « شیمیایی ، آلوده ، حامل انواع انگل های بیماری زا و بیماری پوستی است که تمامی موجودات ریست محیطی آبی و خاکی موثر در حاصلخیزی  زمین های کشاورزی را از حیات ساقط کرده است. همچنین وجود این پساب محصولات کشاورزی را از کیفیت ساقط و میزان محصولات را کاهش داده است و بسیاری از کشاورزان منطقه دچار بیماری پوستی شده اند  و حتی بخش از ساحل دریا نیز با ورود آب دریا غیر قابل استفاده شده است».

رضا زاده یکی از اهالی روستای آزادمون نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: ورود بخشی از فاضلاب شرکت کاله به رودخانه از ۱۰ سال پیش آغاز شده بود ولی تاکنون هیچ زمانی به این میزان نبوده است و سبب تغییر رنگ آب رودخانه نیز نمی شد.

وی افزود : طی پنج ماه اخیر آب نهر کاملا تغییر رنگ داده است و این وضعیت آلودگی از شرکت کاله تا انتهای مسیر ادامه دارد. حتی سیاهی و بوی تعفن ناشی از ورود فاضلاب به رودخانه منجر به مرگ و نابودی جانداران آن شده است. همچنین در کل مسیر رودخانه کرم های قرمزی مشاهده می شود و کشاورزانی که از این آب استفاده می کنند دچار بیماری خارشک شده‌اند.

یکی دیگر از ساکنان روستای آزادمون نیز با بیان اینکه روستای محل سکونتش آخرین مسیر نهر تجرود است ، گفت: من نمی دانم در ابتدای مسیر این آب به چه صورت و رنگی است ولی بنابر گفته شورای محل این آب در ابتدای مسیر کدورت ندارد ، ولی پس از طی کردن مسافت اندکی به رنگ سیاه و شکل لجن در می آید.

چه پساب شرکت کاله باشد یا فاضلاب خانگی و غیرخانگی ساکنان حاشیه نهر تجرود ، این موضوع ثابت شده است که آب این نهر طبق استانداردهای محیط زیست کاملا آلوده است.

معاون منابع انسانی محیط‌زیست مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: از دی ماه پارسال گزارش هایی مبنی برآلودگی آب نهر تجرود به این اداره ارسال  شد که پس از آن کارشناسان محیط زیست به منطقه اعزام شدند و پس از انجام آزمایشات و نمونه برداری مشخص گردید حق با مردم است و این آب دچار آلودگی شده است.

علی‌اکبر یداللهی با بیان اینکه به مرور وضعیت آلوگی در این نهر در حال بدتر شدن است ، افزود : کارشناسان محیط زیست به دنبال یافتن علت آلودگی بودند که در مسیر نهر متوجه شدند که یکی از منابع اصلی این آلودگی شرکت کاله و تخلیه فاضلاب این کارخانه است.

وی توضیح داد: پس از بررسی و بازدیدهای متعدد مشخص شد که دستگاه های دیفیوز و یا هواساز این شرکت مشکل دارند و در واقع سیستم تصفیه این شرکت پس از راه اندازی آن که در سال ۹۰ انجام شده مستهلک شده و برخی از تجهیزات آن نیاز به به روز رسانی دارد.

پایان فروردین ۱۴۰۱ ، آخرین مهلت کاله 

یداللهی گفت : پس از آن که مشخص شد پساب کارخانه آلوده ساز است ، جلسات زیادی برگزار کردیم و به شرکت مهلت دادیم در یک برنامه ریزی زمان بندی شده، مشکل دستگاه های تصفیه پساب را برطرف کند و در حال حاضر نیز در آخرین بازدیدی که از شرکت در اواسط اسفند ماه سال گذشته انجام شد از چهار سیستم تصفیه فاضلاب ، هواساز دو سیستم تعویض و قرار شد تا پایان فروردین ماه جاری دو سیستم دیگر نیز تعویض شود.

وی با بیان اینکه بیشترین فاضلاب تولیدی در کارخانه متعلق به واحد پنیر ساز است، افزود : اگر تا پایان فروردین بقیه سیستم تصفیه خانه به روزرسانی نشود، باید فکری به حال این واحد کرد و نهایتا بر اساس قانون با آن برخورد خواهد شد.

معاون محیط زیست مازندران همچنین خاطر نشان کرد: فرایند حقوقی با شکایتی که حدود دو ماه از سوی محیط زیست محمودآباد تهیه و به مرجع قضایی تحویل داده شد که به ما نیز ابلاغ گردیده است. اما باید ذکر کرد که فرآیند فنی در راستای برطرف شدن مشکل نیز در حال انجام است و شرکت کاله نیز اعلام کرد که اقدامات لازم را برای رفع مشکل انجام خواهد داد.

یداللهی با بیان اینکه مشکلات نهر تجرود برطرف خواهد شد، گفت: ناگفته نماند که بخشی از آب تجرود از کیفیت کشاورزی خارج شده است و آلوده شده است و تاکنون براساس نشست هایی که صورت گرفته آب منطقه ای دو مرتبه از بند انحرافی هراز آب را رهاسازی کرده است تا کشاورزان منطقه مشکل آب نداشته باشند ولی باید تا زمان برطرف شدن مشکل این رها سازی به صورت مستمر انجام شود تا حداقل کشاورزان روستاهای مسیر نهر برای  تامین کشاورزی و خزانه برنج مشکل تامین آب نداشته باشند.

آنچه از کاله خواسته شد

بررسی سوابق پیگیری های محیط زیست هم نشان می دهد که تلاش برای رفع مشکل آلودگی تهر تجرود بی وقفه طی ماه های گذشته ادامه داشته است. مثلا بهمن ماه سال گذشته پس از آن که مشخص شد پساب کارخانه کاله آلوده ساز است ، مسوولان محیط زیست شهرستان آمل با مسئولان شرکت کاله نشستی را برگزار کردند و طی صورت جلسه‌ای اقداماتی را از این شرکت درخواست کردند.

در این صورتجلسه که یک نسخه در اختیار ایرنا قرار گرفت از مدیران این شرکت خواسته شده تا ضمن ارتقاء سیستم تصفیه فاضلاب در حد استاندارد ، پسماند و لجن تصفیه خانه را تنها پس از ثبت در سامانه http://iranemp.ir خارج  و دستگاه لجن سوز اول را در اسرع وقت راه اندازی کنند تا پسماند در محیط کارخانه و اطراف آن دپو نشود و پس از آن هم نسبت به نصب لجن سوز دوم و سوم هم در کوتاهترین زمان ممکن اقدام نمایند.

نصب مجدد سیستم پایش لحظه ای در محل خروجی نهایی ، گزارش دهی از نتایج اقدامات در خصوص رفع آلودگی مربوط به وجود آرسنیک در پسماند و لجن تصفیه ، لایروبی بموقع نهر کشاورزی روستاهای پایین دست از وجود لجن تصفیه خانه ، اعلام برنامه زمانبندی در خصوص برنامه های و اقدامات پیش رو در زمینه مدیریت پساب و پسماند و  مدیریت اصولی فاضلاب و عدم هدایت هر گونه پساب با بار آلودگی بالا به منابع پذیرنده و انهار کشاورزی هم از دیگر مفادی است که در این صورتجلسه گنجانده شده است.

انتقاد مدیران کاله از « اتهام‌زنی و طرح ادعاهای ثابت نشده »

اگر چه ساکنان اطراف نهر تجرود تنها شرکت کاله را مقصر آلودگی آب نهر می دانند و مسوولان محیط زیست هم از پساب این شرکت به عنوان یکی از منابع آلوده ساز یاد می کنند ، ولی مدیران شرکت کاله می گویند که همه آنچه که به پساب این شرکت نسبت داده می شود « ادعاهای ثابت نشده و اتهام زنی » است.

مدیر کارخانجات لبنی سولیکو کاله آمل در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه کاله دارای یکی از مدرن ترین و مجهزترین سیستم فاضلاب در کشور است ، گفت : فاز نخست سیستم تصفیه خانه کاله سال ۹۰ توسط آلمانی ها ساخته شد و پس از آن در سال ۹۲ نیز فاز دوم این تصفیه خانه تاسیس شد و از آن سال مشغول فعالیت است.

قاسم کاردگر افزود : اخیرا مشکلاتی در خصوص آلودگی نهر تجرود به این شرکت ارجاع داده شد ، ولی در حقیقت ما هنوز نمی دانیم این مشکل چه ارتباطی به شرکت ما دارد. ولی با این وجود ما درصدد تجهیز بیشتر سیستم فاضلاب این شرکت برآمدیم تا اگر مشکلی از سمت ما رودخانه را تهدید می کند ، برطرف شود.

وی با انتقاد از برخی اظهار نظرها درباره مقصر جلوه دادن شرکت کاله در موضوع پساب های صنعتی، توضیح داد: علاوه بر تصفیه خانه های پیشرفته، در راستای حداقل رسانی آلودگی زیست محیطی ، سیستم اتوماسیون شرکت را گسترش دادیم تا از خطاهای احتمالی سیستم فاضلاب جلوگیری شود.

مدیر کاله خاطر نشان کرد: ما وجود خطاهای احتمالی در سیستم فاضلاب را منکر نمی شویم ، ولی اینکه خرابی وجود داشته باشد و ما از آن آگاه باشیم و خودخواسته فاضلاب آلوده را وارد نهر کنیم ، کاملا تکذیب می کنیم.

کاردگر گفت : اواخر سال گذشته اورهال سیستم تصفیه خانه با هماهنگی محیط زیست در یک مقطع زمانی مشخص انجام شد و در این مدت هم ما اطمینان می دهیم که هیچ فضلاب و پساب تصفیه نشده وارد رودخانه نشده است.

وی ادامه داد: روزانه ۶ تا ۷ میلیون لیتر فاضلاب در تصفیه خانه ما که یک هکتار وسعت دارد ، تصفیه می شود. البته ممکن است مشکلاتی نیز در آن به وجود بیاید ولی این مساله که بگویند سیستم تصفیه خانه به طور کامل کار نمی‌کند منطقی نیست و ما این اجازه را خواهیم داد که نهادهای نظارتی در هر زمان از شبانه روز می توانند کارشناسان خود را به این شرکت ارجاع داده و خروجی آب را مشاهده کنند و ببینند استاداردهای لازم رعایت شده است یا خیر.

وی در باره میزان سی او دی COD و یا اکسیژن خواهی آب در فاضلاب خروجی از تصفیه خانه کارخانه که یکی از معیارهای سنجش میزان آلودگی مجاز برای استفاده کشاورزی است ، گفت : در حال حاضر عدد سی او دی ۵۰ است که به مراتب از میزان مجاز آن برای کشاورزی پایین تر است.

سی او دی COD یا میزان اکسیژن خواهی شیمیایی فاضلاب از جمله فاکتورهای مهم و تاثیرگذار در فرآیند تصفیه فاضلاب های صنعتی و بهداشتی می باشد که با مقدار مواد اکسید شونده در پساب ها ارتباط مستقیم دارد.هر چه مواد شیمیایی موجود در پساب ها بیشتر باشد، به همان نسبت به اکسیژن بیشتری برای اکسیداسیون آنها نیاز می باشد و در نهایت باعث افزایش مقدار پارامتر سی او دی COD در فاضلاب می گردد. به عبارت دیگر، هر چه مقدار اکسیژن خواهی شیمیایی فاضلاب بیشتر باشد، مقدار مواد شیمیایی اکسید شونده در آن بیشتر بوده و پساب ها آلوده تر هستند.

مشاهدات  و بازدید میدانی خبرنگار ایرنا از شرکت کاله  و سیستم تصفیه فاضلاب این شرکت حرف  های مسئولین شرکت را تاکید می کند و عکس زیر که در روز بازدید  توسط خبرنگار گرفته شده میزان سی او دی فضلاب خروجی را عدد ۵۱ نشان می دهد.