با پرواز آخرین گله از گونه‌های جانوری از آسمان مازندران بزم حدود ۶ ماهه ۲۵۰ هزار بال پرنده مهاجر زمستان گذران در این خطه از شمال با غیبت ۲ گونه ارزشمند تک درنای سیبری و اردک سر سفید در این استان به پایان رسید.

پرندگان مهاجر زمستان گذران که حدود ۶ ماه گذشته اولین گله‌ها در تالاب‌ها و آببندان‌های این استان فرود آمده بودند اکنون بعد از ماه‌ها سفره چرانی در این خطه از شمال آخرین گروه‌های پرندگان مهاجر از آسمان مازندران خارج و به مقصد سیبری و اقامتگاه‌های شمال دریای خزر این استان را ترک کردند.

بارش‌های و سیلاب‌های سنگین پاییز سال گذشته سبب شده سفره آرایی این استان برای پرندگان مهاجر رنگی‌تر از سال‌های گذشته باشد و بزم خوشی را برای این مهمانان به ارمغان آورد.

آب و هوای متفاوت زمستان امسال که در چند سال اخیر بی نظیر بود سبب شد پرندگان مهاجر زمستان گذران بدون تحمل کمترین سوز سرما در دشت‌های مازندران دوره مهاجرت خود را سپری کنند.

این پرندگان مهاجر که تعداد قابل توجهی در میانکاله، تالاب سرخرود فریدونکنار زمستان گذرانی کردند بخش دیگر از آنها در آبندان‌های روستا‌های مختلف و همچنین ساحل کم عمق خزر و تعدادی هم در عمق دریای خزر زمستان گذرانی کرده بودند.

سرما و یخبندان سنگین سال ۱۳۸۶ و همچنین سرمای ۱۳۹۱ شمسی در مازندران شرایط متفاوتی را برای این پرندگان مهیا کرده بود، اما امسال در یک اقدام کم سابقه خیل عظیمی از این پرندگان بدون اینکه برفی در دشت‌های مازندران ببینند آسمان این استان را ترک کردند.

کاهش حضور پرندگان مهاجر که از ۱۶ سال پیش تاکنون آغاز شد با توجه به تداوم پسروی آب دریای خزر و خشکسالی‌های مداوم در این استان تهدیدی برای پرندگان مهاجر محسوب می‌شود.

اوایل بهمن ماه که جمع بندی نهایی تعداد پرندگان مهاجر در میانکاله اعلام شد شاهد کاهش ۱۵ هزار بالی فلامینگو‌ها در این تالاب بودیم که کارشناسان حیات وحش را نگران کرده بود.

بعد از جمع بندی نهایی حضور پرندگان مهاجر در همه آببندان‌ها و تالاب‌ها به همراه ساحل خزر نشان از آن دارد که دست کم در سال جاری تعداد پرندگان مهاجر نسبت به سال گذشته کاهش معنا داری ندارد که یکی از علت اصلی آن بارش‌های سیلابی پاییز سال گذشته است.

با پسروی آب خزر و کاهش سطح آب تالاب میانکاله برخی از پرندگان مهاجر همانند فلامینگو رغبت کمتری برای زمستان گذرانی در این استان دارند، اما شرایط حضور پرندگان مهاجری که برای زیست خود نیاز به عمق کم آب دارند در میانکاله فراهم شد که این امر سبب شد امسال همانند سال گذشته حدود ۲۵۰ هزار بابل پرنده مهاجر زمستان گذران در مازندران حضور یابند.

سرشماری پرندگان مهاجر زمستان گذران که بر اساس تقویم جهانی از اوایل ژانویه میلادی برابر با اواسط دی ماه شمسی در استان انجام شد نتیجه آن از سوی محیط زیست مازندارن اعلام و ۲۵۰ هزار بال به تالاب‌ها و آبندان‌های این استان حضور یافتند.

تغیرات اقلیمی و گرمایش زمین سبب شد که مهاجرت این پرندگان هم تحت تاثیر شرایط جوی دستخوش تغییر شود و برخی از این پرندگان زودتر و برخی دیرتر دست به مهاجرت بزنند.

غازها، فلامینگوها، آب‌چلیک‌ها، باکلان‌ها و حواصیل‌ها از جمله پرندگان مهاجری هستند که برای در امان ماندن از گزند سرمای فصول سردسال به تالاب‌ها و آب بندان‌های مازندران می‌آیند و چند ماه را در این خطه از شمال کشور سپری می‌کنند.

میل و گرایش این پرندگان برای آمدن به استان تحت الشعاع شرایط فضای منطقه‌ای دارد که قرار است در آن فرود بیایند از جمله مهمترین آنها میزان آبگیری تالاب‌ها و آبگیر‌هایی همچون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.

چرا که آبگیری مناسب و خوب آب بندان‌ها و آبگیر‌ها باعث فراهم شدن محیط مناسب رشد و نمو مساعد گونه‌های جانوری و حشرات و گونه‌های گیاهی می‌شود که به عنوان بسته تغذیه‌ای پرندگان زمستان گذران به شمار می‌روند.

ستاره‌ها نیامدند

رئیس اداره حیات وحش اداره کل محیط زیست مازندران به خبرنگار ایرنا گفت: تک درنای سیبری امید و اردک سر سفید از جمله ۲ گونه ارزشمند پرندگان مهاجر در معرض انقراض هستند که برای زمستان گذرانی امسال به مازندران نیامدند.

کوروس ربیعی گفت:تغیرات اقلیمی و گرمایش زمین به همراه پسروی‌های پی در پی آب خزر از جمله دلایل غیبت این دو پرنده مهاجر در مازندران است.

او با بیان این مطلب که اردک سر سفید علاقمند به آب با عمق بیشتر است، افزود: پسروی‌های پیاپی خزر سبب شد که این پرنده رقبتی برای مهاجرت به مازندران نداشته باشد.

ربیعی گفت: اگر شرایط زیست گاه پرندگان مهاجر در تالاب‌ها و آب بندان‌های مازندران حفظ شود زنجیره حضور پرندگان مهاجر در این استان برای همیشه ادامه دار خواهد بود.

او افزود: احتمال مهاجرت تک درنای سیبری و اردک سر سفید در زمستان سال جاری به مازندران وجود دارد و در این بخش امید‌ها به شکل کامل از دست رفته نیست.

اردک سرسفید با نام «white- headed Duck» از راسته غازسانان و تیره اردکیان بوده و نام علمی آن «Oxyura Leucocephala» است؛ این پرنده از سوی اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست در فهرست گونه‌های در خطر انقراض قرار دارد.

این پرنده برای تولید مثل به تالاب‌های شمال غرب کشور از جمله آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی مهاجرت کرده و در آنجا تخم گذاری می‌کند؛ اردک سرسفید علاوه بر این ۲ استان در استان‌های گیلان، مازندران، کردستان، خوزستان، فارس و اصفهان نیز مشاهده شده است.

از طرف دیگر امید تک درنای سیبری باقی مانده از گله غربی این نوع درنا‌ها که در این زمان در سال‌های گذشته برای زمستان گذرانی به مازندران می‌آمد، اما در سال جاری با اتمام چله زمستان این پرنده نادر به مازندران نیامد.

درنای سیبری به سه جمعیت اصلی شرقی، غربی و مرکزی تقسیم می‌شد که جمعیت مرکزی آن به هند مهاجرت می‌کرد که منقرض شد، جمعیت غربی به ایران می‌آمد که الان فقط یک درنای نر با نام امید از آن باقی مانده که با تلف شدن آن این جمعیت نیز کامل منقرض می‌شود، اما جمعیت شرقی آن هنوز وجود دارد و می‌گویند که سه هزار درنا از آن همچنان به چین مهاجرت می‌کند.

درنا‌ها برای زندگی به آب وابسته اند به طوری که تغذیه، لانه‌سازی، زادآوری و زمستان‌گذرانی این پرنده در تالاب‌های ترجیحا وسیع و کم عمق (حداکثر ۳۰ سانتیمتر) آب شیرین با میدان دید مناسب است و بیشتر از ریشه‌ها، جوانه‌ها، دانه‌های گیاهان آبزی، حشرات، ماهی‌ها و جوندگان کوچک تغذیه می‌کنند که در ایران تالاب فریدنکنار هر ساله میزبان یک درنا که باقیمانده از جمعیت غربی آن است، می‌شود که اگر این یک عدد درنا هم از بین برود جمعیت غربی آن کامل منقرض می‌شود.

مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی، چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.

مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.

بر اساس آمار‌های رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.

پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.